جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده پایان نامه:مساله: در این رساله مبنا و بنای جستار بررسی دقیق شرک و نقطه مقابل آن یعنی توحید از دید فریقین و مقایسه آن با دید گاه توحیدی خالص و حقیقی مولا علی(ع) در نهج البلاغه است بدین صورت که نخست تعریف جامع و کاملی از شرک تهیه و پس از آنبا استناد به مستندات و عقاید هر یک از فرق مقایسهای بی‌طرفانه را ترتیب داده و بعد از آن دیدگاه هر کدام از فرق با محوریت رای مولا علی (ع) حلاجی و حقیقت امر و قرب و بعد هر یک به حقیقت تعیین و سنجیده میگردد.فرضیه:مبحث شرک یکی از مباحث بسیار مهم در کلام اسلامی است، که از سده‌های نخست ظهور اسلام در میان گروههای مختلف مسلمین و براساس ورود مردم سایر بلاد با ادیان مختلف در فتوحات اسلامی سیر تحولی و گسترش خود را آغاز کرد. در همان آغاز که یکی از فرق مهم جهان اسلام یعنی اشاعره ظهور نمود این بحث را عرصه جولان خود قرار داد و پس از آن معتزله و امامیه هر کدام به فراخور از این مبحث یاد کرده‌اند. نکته مهم این که مسلمین همگی در اساس شرک و توحید و اینکه هرگونه اعتقاد به تعدد خالق شرک است نظرمشترکی دارند. اما در این مرحله شرک دامنه وسیع تری یافته و به مسئله مرتکبین گناهان کبیره و درنهایت به بحث توحید صفاتی و ذاتی کشیده شد تا جایی‌که متکلمین، برخیاعتقاد به عینیت ذات با صفات را شرک دانسته و برخی بر اثبات آن پا فشاری کردند و چون مبحث توحید هم پای باآن مبحث در دین مطرح گردید، لذا شناساندن اقسام آن برای تمام فرق اسلام دارای اهمیت زیادی بوده است. در این پایان نامه سیر این بحث در میان فرق مورد بررسی قرارگرفته و سپس مبحث توحید صفاتی از لسان متکلمین فریقین مورد بحث قرارمی‌گیرد و از اعتدال و نزدیکی عقیده امامیه با معتزله در این مسئله یاد می‌شود و مستندات آن ذکر و مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت حاصل تحقیق که همان مسئله شرک از دیدگاه متکلمین فریقین است با دیدگاه بلند توحیدی مولا علی (ع) در نهج‌البلاغه و مرام ایشان در مسئله توحید صفاتی مقایسه گردیده است.روش تحقیق:بهره گیری از کتب معتبر کلامی و تشریح مقصود هر گروه از دید علمای طراز اول همان فرقه و همان گروه.تشریح مابه النزاع و بیان دلایل و پاسخها بدون جانب داری قضاوت و حکمیت منصفانه و استفاده از گزارشهای علمای طراز اول و فقها و متکلمین معروف استفاده وسیع از منابع و پژوهشهای انجام گردیده در موضوعات مشابه نتایج :1-تعیین بعد و قرابت فریقین در باب شرک با واقعیت و نفس الامر2- تبیین وجوه اشتراک و افتراق عقاید کلامی متکلمین فریقین در باب توحید و شرک 3- احصاء نظرات مطابق و غیر مطابق با دیدگاه مولا علی در نهج البلاغهکلیدواژه:شرک -فریقین-معتزله- اشاعره- شیعه- نهج البلاغه

فرشته شناسی از موضوعات مشترک میان ادیان و فلسفه است. از میان انبوه مسائل مطرح شده پیرامون فرشتگان و اوصاف آن‌ها، آن‌چه در اینجا بدان پرداخته می‌شود، ویژگی اساسی و کلیدی فرشتگان، یعنی وصف تجرد است. در این نوشتار، ابتدا با روش نقلی و استناد به قرآن کریم و روایات اسلامی و با توجه به ویژگی‌هایی همچون عدم تزاحم در مکان، بی‌نیازی از خوردن و آشامیدن، داشتن فعل ثابت و مقام معلوم، اثبات می‌شود که فرشتگان مجرد هستند؛ سپس ضمن تأیید نظر فیلسوفان اسلامی درباره‌ی تجرد فرشتگان و نیز تطبیق فرشته‌شناسی دینی بر مجردشناسی فلسفی توسط ایشان، نشان داده می‌شود که با این تطبیق، زمینه‌ی مناسبی برای تبیین عقلانی ویژگی‌ها و نقش‌های فرشتگان فراهم می‌گردد؛ تمثل، عصمت، عدم فنای فرشتگان و تدبیر موجودات از جمله‌ی این ویژگی‌ها و نقش‌هاست.

مطالعه و بررسی در سیر مباحث بلاغت نشان می‌دهد در منابعی نظیر صناعتین و البیان‌و‌التبیین، توجه به موضوع اقتضای حال از نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت و از اساسی‌ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلم به شمار رفته است. در دوره‌های بعد نیز در تألیفات مربوط به حوزه بلاغت چه در آثاری که بر مبنای نقد و تحلیل شعر شاعران گوناگون تألیف شده نظیر الموازنه و الوساطه و چه آثاری که در پی اثبات دلایل اعجاز قرآن بوده، این موضوع کم و بیش مطرح شده است. همچنین این بحث در آثار متعددی که توسط بزرگانی چون ابن‌سنان و سکاکی در شرح و تفصیل آراء و اندیشه‌های بلاغی جرجانی تألیف شده مورد توجه قرار گرفته و نیز در سلسله آثاری که به صورت مطول و مختصر در تبیین مبانی نظری علوم بلاغی و در تکرار و تأیید کتب بلاغی متقدم تألیف شده بسط و توسعه یافته است. در برخی از تألیفات بلاغی دوران معاصر با الهام گرفتن از مباحث برخی نظریه‌های زبان ‌شناسی چون کاربرد‌ شناسی و تحلیل گفتمان نکات سازنده و قابل تأملی در جهت تکمیل و رفع کاستی‌های موضوع اقتضای حال در علم معانی مطرح شده که زمینه را برای تبدیل این مبحث مهم بلاغی به یک نظریه زبانی فراهم ساخته است.اگرچه به نظر می‌رسد موضوع «اقتضای حال» و اهمیّت توجه به مقتضیات احوال در دوره‌های مختلف از محوری‌ترین مبانی مباحث بلاغی است؛ اما در هیچ یک از منابع متقدم و متأخر مبانی نظری آن به صورت مدون و دقیق تبیین نشده است. در بخش اول این پژوهش دیدگاه‌های متفکران، در دوره‌های متقدم و متأخر، درباره این موضوع بررسی و نقد شده است. سپس براساس مبحث اقتضای حال و با توجه به عوامل چهارگانه (متکلم (گوینده)، مخاطب، کلام، بافت موقعیتی) تشکیل دهنده یا موثر در شکل گیری کلام، الگویی برای تحلیل متون تدوین شده است. این الگو یا نظریه تبیین شده بر اساس اقتضای حال، دارای اصول و مبانی است که می‌توان با کاربست آن به تحلیل چگونگی زبان در یک کلام پرداخت و نحوه شکل گیری آن را بررسی کرد. در نهایت کارایی این طرح در بخش‌های گوناگون مثنوی راستی آزمایی شده است. در این بخش سعی شده است تأثیر موضوع اقتضای حال (بر مبنای اصول پیشنهادی در این پژوهش) در چگونگی دیباچه‌ها، پیش‌گفتارها و داستان‌های مثنوی بررسی شود و چرایی ویژگی‌های این بخش‌های گوناگون مثنوی بر اساس این الگو تببین شود.واژه‌های کلیدی: اقتضای حال، متکلم (گوینده)، مخاطب، کلام، بافت موقعیتی، مثنوی مولوی، دیباچه‌ها، پیش‌گفتارها، داستان‌ها.

تاریخ حدیث شاهد شکل گیری دو جریان مشابه بوده است یک جریان جنبش اخباریه در مکتب امامیه است و جریان دوم حشویه است که در میان اهل سنت بوجود آمده است.بعضی از نویسندگان اخباریه را شبیه حشویه می دانند. ما در این تحقیق با بررسی آموزه ها و رویکردهای حدیثی آنها اشتراکات و افتراقات آنها را به دست آورده ایم و ثابت کرده ایم که رویکرد اخباریهای افراطی در مواجهه با حدیث شباهتهای زیادی با حشویه داشته است. هردو گروه در نقل روایت قایل به تساهل هستند و اعتنایی به عقل و منطق و فلسفه و کلام ندارند و اعتقادی افراطی به کتب حدیثی خود دارند و اعتنای زیاد آنها به حدیث موجب قول به تحریف قرآن شده است، اما در بعضی از مسائل اختلافات عمیقی با حشویه دارند مثلا در مسائل عقیدتی اخباریان در سایه روایات صحیحی که از جانب ائمه اطهار در امور عقیدتی رسیده است به انحراف عقیدتی کشانده نشده اند اما حشویه در اعتقادات راه انحراف را در پیش گرفته اند واین انحرافات عقیدتی ناشی از عمل به روایات ضعیف و جعلی است که خداوند را تا حد جسم پایین آورده اند و انواع و اقسام بهتان و تهمت به انبیاء الهی روا داشته اند.حشویه توسل به پیامبر و ائمه را شرک دانسته و سایر فرقه های اسلامی را مشرک می دانند و تمامی صحابه را عادل می دانند در حالی که اخباریه چنین رویکرد هایی را ندارند.

تأمّل بر روی ساختار معنایی سوره نبأ با تکیه بر کلام معصوم?، نشان از محور واحدی به نام ولایت امیرالمومنین? است. «نبأ عظیم» همان ولایت علیّ‌بن أبی‌طالب? است همان کسی که در روز قیامت از ولایت او پرسش می‌شود و بر سَر قبول ولایتش اختلاف پیش می‌آید. آنگاه در ادامه خداوند با اشارات لطیفی از اوصاف بهشت و جهنّم و فوج فوج شدن مردم در روز قیامت یاد آور وصف با عظمت امیرالمومنین7 می‌شود، آنجا که خود را «قسیم الجنّه و النّار» معرّفی می‌کند و هر کس بواسطه پذیرش و عدم پذیرش ولایت او در روز قیامت در غالب گروه‌هایی با امام هدایت، همان شخص امیرالمومنین7، و یا با امام ضلالت محشور می‌شوند.و در ادامه سخن، می‌فرماید: «و حال آن‌که هر چیزى را برشمرده، بصورت کتابى در آورده‏ایم» همان کتابی که مصداق حقیقی‌اش، امیرالمومنین7 را به طور تمام و کمال و با وصف احصاء همه چیز در کتاب معرّفی می‌کند به عبارتی علم به کتاب در وجود امام مبین همان نبأ عظیم، قسیم الجنّه و النّار، امیرالمومنین7 احصاء گشته است.

چکیده:در تعریف عدالت گفته‌اند: بخش کردن چیزی است، به‌طور یکسان یا برابر داشتن همه در یک‌چیز و با موازنه و برابری میان همه خواه در امر مادی یا معنوی. ما مسلمانان معتقدیم که پیامبران برای هدایت بشر برانگیخته‌شده‌اند و کتاب‌هایی را که از جانب خدا آورده‌اند با توجه به مقتضیات زمان آن‌ها بوده است. ما عقیده داریم که تورات و انجیل که بر حضرت موسی (ع) و حضرت عیسی (ع) نازل‌شده‌اند مطالب آن‌ها صحیح و هر دو کتاب الهی هستند اما طبق شواهد تاریخی و نوشته‌های خود یهودیان و مسیحیان در حال حاضر این دو کتاب دستخوش تحریف‌شده‌اند؛ اما ما بر این عقیده‌ایم که همه تورات و انجیل تحریف‌نشده است زیرا بعضی از گفته‌های تورات و انجیل با قرآن مطابقت دارد این دو کتاب اوامر و نواهی برای پیروان خود داشته‌اند؛ بنابراین، در بحث عدالت آیاتی از قرآن با عهدین تطابق دارد، ازجمله در بحث عدالت الهی که موردبررسی قرارگرفته است آمده است که هر سه کتب الهی (قرآن، تورات و انجیل) به‌روز قیامت ایمان‌دارند و معتقدند که روز حسابی در پیش است و هر کس عملی انجام می‌دهد اگرچه به‌اندازه دانه خردلی باشد به‌حساب خواهد آمد و به هیچ‌کس کمترین ستمی نمی‌شود و در تفاوت بین زن و مرد اسلام تفاوت را در تقوا داشتن بیان کرده درصورتی‌که یهودیت و مسیحیت نیز تحت تأثیر یهودیت مقام مرد را بالاتر دانسته است؛ و در بحث عدالت اجتماعی هر سه کتاب آسمانی بر داوری منصفانه و شهادت عادلانه تأکید کرده‌اند و بیان داشته‌اند که مبادا دوستی یا غرض شخصی را در داوری یا شهادت خود دخالت دهند که منجر به قضاوت یا شهادت ناعادلانه شود. در اسلام در مورد تعدد زوجات آمده که هر مرد می‌تواند چهار زن دائم اختیار کند. ولی در یهودیت محدودیت ندارد ولی مسیحیت تعدد زوجات را به‌طورکلی منع کرده است اما در مورد طلاق آمده که در هر سه دین الهی طلاق امری پذیرفته‌شده است. ولی در مورد وصیت آمده که هیچ‌کسی حق ندارد وصیت‌نامه را تغییر دهد ولی اسلام بیان می‌دارد درصورتی‌که وصیت‌کننده در وصیت خود خطا کرده باشد می‌توان وصیت را از باطل به‌حق تغییر داد؛ و همچنین این ادیان، اخلاق نیک و احسان کردن به دیگران را به پیروان خود توصیه می‌کند؛ اما در بحث عدالت اقتصادی هر سه ادیان پیروان خود را به انفاق کردن به‌عنوان ابزاری جهت برابری اقتصادی در جامعه توصیه کرده‌اند. ولی قرآن و تورات ربا گرفتن را منع کرده‌اند؛ اما یهودیت ربا گرفتن را در صورتی حرام می‌داند که شخص از برادر یهودی خود سود بگیرد. ولی اسلام ربا گرفتن را از همنوع خود در هر کیش و آیینی که باشد حرام و گناه می‌داند؛ و همچنین بیان می‌دارند مبادا که در معاملات خود از ترازو و سنگ‌های تقلبی استفاده کنید. ولی در بحث عدالت سیاسی به رهبران جامعه امر شده است که باید عدالت را اجرا کنند زیرا غرض ارسال رسل برپایی قسط و عدل در جامعه است؛ اما در مورد حکم قصاص آمده که اسلام حکم اصلی را قصاص قرار داده و در کنار آن حکم عفو را با توجه به رضایت ولی بیان داشته ولی یهودیت بر قصاص تأکید دارد و مسیحیت نیز عفو یا دیه را به پیروان خود توصیه می‌کند و مجازات قاتل را قتل می‌داند.

چکیده نظم وتناسب بی بدیل قرآن از وجوه اعجاز آن است. به این معنی که چینش واژگان، آیات وسوره های قرآن از نظم خاصی پیروی می کند. شیوه بیان قرآنمتناسب با مقتضای حالاست ومیان سوره های قرآن تناسب درونی وبیرونی وجود دارد، به نحوی که کل قرآنگویی کلمه ای واحد است. دراین پژوهش به بررسی وجوه تناسبدر سوره انبیاء وتأثیر نظم در ایجاد این تناسب پرداخته می شود تا عوامل هماهنگی محتوایی وتناسب درونی وبیرونی آن شناخته شود. در این سوره ی مکیّ به مباحث گوناگون توحید، نبوت، معاد وذکر داستان تعدادی از پیامبران پرداخته می شود. نظم حاکم بر این سوره که باعث تناسب محتوایی وهماهنگی آن با مقتضای حال شده است، در سه سطح واژگانی، نحوی وعناصر بلاغی به ویژه در حوزه ی علم معانی مورد بررسی قرار می گیرد.بررسی های انجام شده در این سوره نشان از آن دارد که واژگان کلیدی در سوره مانند: الهه، عبادت، ذکر و... حول محور هدف اصلی سوره می چرخند وحلقه ی اتصال مفاهیم به ظاهر پراکنده اند. سوره به منظور بیداری انسان ها از خواب غفلت به بیان حوادث گذشته وآینده می پردازد، از این رو ساختار نحوی غالب در سوره، جمله فعلیه است. از بین عناصر بلاغی، ایجاز بیش ترین تأثیر را در نظم کلام دارد؛ زیرا اساس سوره های مکی بر اختصار است ودر جریان دعوت پیامبران وگفت وگوی آنان با مردم استفهام انکاری بیش ترین نقش را ایفا می کند. 106 فاصله سوره به حرف "ن" ختم می شوند که نقش مهمی در انسجام محتوایی وموسیقایی سوره دارد.

اگر با دیدی ژرف و کند وکاوی در خور به علوم ادبی توجه کنیم ، بدون شک به این مسأله می رسیم که قرآن مجید پایه و اساس بسیاری از علوم ادبی بوده است و مسلمانان برای دریافت معانی و زیبایی های ظاهری و باطنی ، این کتاب را مورد دقت و توجه قرار داده اند و هر کس به اندازه فهم و درک خود از این دریای مواج و بحر فیاض الهی ، مروارید هایی گرانبها صید کرده است .از آنجا که میزان و معیارسخن فصیح و بلیغ، قرآن کریم بوده و هست، شعرا و نویسندگان می کوشیدند تا الفاظ و ترکیبات قرآن را در نوشته ها و سروده های خود بکار برند و نیزاز مضامین ومفاهیم آن اقتباس کنند . وشاعران معاصر مصرهمچون شوقی ،حافظ إبراهیم ، مطران و...نیز از این خوان گسترده ی الهی به بهترین وجه بهره جسته اند واشعار خویش رابه زینت وحی وحدیث شریف آراسته ومتبرک نموده اند

علوم بلاغی - معانی، بیان و بدیع- از مهم‌ترین دانش‌های ادبی است که روش‌های ایراد کلام و شیوه‌های فهم آن را با مقتضای حال و مقام مخاطب بیان می‌کند و سخن‌وران از منظر آن توانایی خود را در فن بلاغت سخن و ادای مقصود به مقتضای حال و مقام شنونده نشان می‌دهند. رعایت جوانب مختلف اخلاقی در «شیوه‌های بیانیِ» زیبا و متنوع قرآن کریم را می‌توان از مهم‌ترین جنبه‌های ادبی آن دانست، به گونه‌ای که خداوند حکیم و متعال در تعامل با تمام مخاطبان قرآن، از جمله پیامبران، ملائکه، مومنان، عموم مردم، حتی مخالفان و معاندان ـ منافقان، کفّار و مشرکان ـ کلام خود را در کمالاخلاق و ادب ایراد فرموده است. در آیات مختلف قرآن کریم و اسالیب بیانی آن، برای رعایت ادب در کلام، ظرافت‌ها، و صنایع بلاغی متنوعی بکار رفته است. که از بارزترین این صنعت‌های ادبی می‌توان «کنایه»، «مجاز»، «تعریض»، «استعاره»، «تنکیت»، «تفویف»، «مناسبت»، «حسن نسق» «صحّت تقسیم»، «تخییر»، «تکرار»، «توریه»، «اطْناب»، «استدراج»، «تجاهل العارف»، و «التفات» را نام برد. این پایان-نامه بر آنست، ضمن بهره‌گیری از آراء مفسّران و محقّقان قرآنی و دانشمندان بلاغت، و با تکیه بر پیش‌فرض‌های بلاغی و بیانی، برخی از این دسته از اسالیب را که با مضامین اخلاقی شیوا و زیبا آراسته شده‌اند مورد توجه قرار دهد و نکات بلاغی این دسته از آیات را با تکیه بر علم معانی و بیان و بدیع، مورد بررسی قرار دهد. کلمات کلیدی: قرآن کریم، شیوه بیان، بلاغت، اخلاق، ادب.

مهدویت مسأله ای مهم در تاریخ بشر بوده است. ظلم و ستم، بی‌عدالتی موجب ناامیدی و همواره انسان‌ها به دنبال کسی می‌گشتند که بتواند این شرایط را عوض نماید. این موضوع در تمام ادیان آسمانی و حتی غیرالهی پیش‌بینی گردید.ازجمله درآیین هندوبه کلکی ، زرتشت شخصی به نام سوشیانت، یهود به ماشیح ،مسیحیت به نام حضرت مسیح(ع) وبالاخره در دین اسلام حضرت مهدی(عج)می توان اشاره نمود.آنچنانکه از صدر اسلام توسط پیامبر گرامی(ص) وجانشینان برحقش، ائمه اطهار(علیهم‌السلام) راه راستین آخرین حجت خدا(عج) به مردم نشان داده شد که مبادا آیندگان به انحراف کشانده شوند. با این وجود موضوع مهدویت مورد سوءاستفاده قرار گرفت. با توجه به تمام علائم و روایات رسیده، مهدی موعود(عج)، از سلاله‌ی آخرین پیامبر خدا(ص) و به طور حتم فرزند امام حسن عسکری(ع) از نسل امام حسین(ع) می‌باشد.ما در این پژوهش، مدعیان دروغین را از عصر پیامبر اسلام(ص) تا دوره‌ی امام موسی کاظم(ع) مورد بررسی قرار دادیم که می‌توان به نُه فرقه از جمله سبائیه، کیسانیه، باقریه، زیدیه، محمد نفس زکیه، ناووسیه، اسماعیلیه، عبدالله بن معاویه و واقفیه اشاره نمود.